Architecten / Ingenieurs

Wel of geen aannemerschap en de gevolgen voor aansprakelijkheid

Rechtbank Amsterdam 16 mei 2018
ECLI:NL:RBAMS:2018:3432

Een chocolade- en bonbonwinkelketen sluit een overeenkomst met een architect voor advies over een nieuw winkelconcept. De architect houdt vervolgens ook toezicht op de uiteindelijke uitvoering door derden. De opdrachtgever spreekt de architect vervolgens aan voor een gebrekkige uitvoering. De vraag komt op of dat wel kan. Relevant is of de architect wel kwalificeert als aannemer.

Een winkelketen (‘X’) die zich bezig houdt met de verkoop van chocolade en bonbons is op zoek naar een nieuw winkelconcept voor enkele van haar winkels. Zij benadert daarvoor een architect (‘A’). A verstrekt offertes aan X, waarin hij benoemt dat hij het traject van ontwerp tot en met realisatie en implementatie van het concept op zich neemt en dat hij voor het laatste deel zal samenwerken met een interieurbouwer. In zijn – toepasselijke – algemene voorwaarden staat verder nog dat hij opdrachten aan derden namens de opdrachtgever zal verstekken en dat hij niet aansprakelijk is voor tekortkomingen van door opdrachtgevers ingeschakelde derden.

De uiteindelijke realisatie is uitgevoerd door derden. Met het resultaat ervan was X echter niet tevreden en zij spreekt A aan tot herstel. De belangrijkste vraag die voorligt, is of A wel voor fouten van deze derde kan worden aangesproken. Volgens X is dat het geval; de overeenkomst zou kwalificeren als “aanneming van werk”, en A zou hebben opgetreden als hoofdaannemer die verantwoordelijk is voor het handelen van onderaannemers. Volgens A is er echter een overeenkomst van opdracht gesloten met twee elementen: i) het ontwerp en ii) het toezicht op het bouwproces. En omdat er dus geen sprake is van aanneming van werk (er is door A niets vervaardigd of bewerkt, wat vereist is voor aanneming van werk), kwalificeert hij ook niet als hoofdaannemer en is daarmee – ook conform de tekst uit de algemene voorwaarden – niet aansprakelijk voor eventuele tekortkomingen van derden.

De rechtbank volgt A: hij heeft immers slechts toegezegd om de uiteindelijke realisatie te begeleiden, maar heeft zelf geen voorwerpen vervaardigd of bewerkt. Dat sluit bovendien ook aan bij de inhoud van de algemene voorwaarden. Daarmee is de conclusie dat A bij de realisatie van het ontwerp dus niet als hoofdaannemer heeft gewerkt en dat X de derde zelf moet aanspreken voor eventueel door die derde gemaakte fouten. De rechtbank oordeelt ook nog dat A niet is tekortgeschoten in zijn rol als begeleider van de werkzaamheden.

In dit geval werd de architect dus aangesproken voor fouten van derden. De uitspraak laat zien dat dit niet zomaar kan. In dit geval was cruciaal of de architect had opgetreden als hoofdaannemer. Een hoofdaannemer is jegens zijn opdrachtgever in beginsel aansprakelijk voor fouten van de door de hoofdaannemer ingeschakelde onderaannemers (dat zijn hulppersonen ex artikel 7:76 BW). De architect had echter niet als hoofdaannemer opgetreden; hij had de derden ingeschakeld namens X en niet namens zichzelf. Die derden hebben dus rechtstreeks voor X vervaardigd en bewerkt (aanneming van werk). De architect heeft slechts ontworpen en toezicht gehouden, hetgeen niet betekent dat hij als hoofdaannemer heeft opgetreden. De uitspraak laat zien dat het voor de aansprakelijkheid van groot belang kan zijn welke rollen de verschillende partijen die zijn betrokken in het bouwproces innemen en de (rechts)verhouding daarmee bestaan. De architect die niet als hoofdaannemer wenst te worden gezien, dient dit goed in het achterhoofd te houden en goed vast te leggen in schriftelijke afspraken. Daarnaast is het altijd verstandig om zekerheidshalve een exoneratie op te nemen voor eventuele fouten van namens de opdrachtgever ingeschakelde derden.