Accountants

Komt de onontdekte fraude bij een derde partij voor rekening van de accountant?

Rechtbank Amsterdam 26 september 2018
ECLI:NL:RBAMS:2018:6897

Is een accountantskantoor dat goedkeurende verklaringen verstrekt bij de jaarrekeningen van investeringsfondsen aansprakelijk, indien achteraf blijkt dat die jaarrekeningen een onjuist beeld schetsen van de werkelijkheid?

Investeringsfonds X had het overgrote deel van haar activa in bewaring gegeven aan bedrijf Y. Haar accountant had de jaarrekening over meerdere jaren goedgekeurd. Nadat Y de fraude had bekend, bleek dat veel van de activa op deze jaarrekening weinig tot niets waard was en daarmee de jaarrekening dus geen getrouw beeld gaf van de werkelijkheid. X stelt in deze procedure dat de accountant de fraude bij Y had moeten opmerken, althans daarnaar onderzoek had moeten laten doen. Door dit na te laten, zou de accountant een beroepsfout hebben gemaakt waardoor zij schadeplichtig zou zijn naar X.

De Accountantskamer heeft al in 2012 geoordeeld dat de accountant geen nader onderzoek hoefde te doen naar het bestaan en de waarde van de activa van X. De accountant had daarvan op basis van de beschikbare stukken immers een redelijke mate van zekerheid kunnen verkrijgen, waarbij hij heeft gehandeld conform de destijds geldende richtlijnen. Desalniettemin probeert X het toch nog bij de civiele rechter.
 
Ook daar haalt X echter bakzeil, waarbij de rechtbank in vergaande mate aandacht besteedt aan het oordeel van de Accountantskamer. Zij overweegt onder meer dat de civielrechtelijke toets of de accountant heeft gehandeld als redelijk handelend en redelijk bekwaam accountant, in belangrijke mate wordt ingevuld door gedrags- en beroepsregels. Daaraan heeft de accountant zich gehouden. Bovendien waren er geen zogenaamde red flags die noopten tot extra zorg, waarbij de rechtbank uitdrukkelijk in haar overwegingen betrekt dat deze omstandigheden ook voor het investeringsfonds zelf – met al haar expertise om beleggingen te beoordelen – destijds kennelijk geen aanleiding vormden om niet te investeren. Tot slot is de grootschalige fraude ook andere accountantskantoren niet opgevallen (evenals de Amerikaanse beurswaakhond). Tegen die achtergrond heeft de accountant voldoende zorg betracht bij het uitvoeren van de aan haar verstrekte opdrachten.

Deze uitspraak is om twee redenen interessant. Allereerst de verhouding tussen de tuchtrechter en de civiele rechter. Zij toetsen weliswaar op andere gronden het handelen van de accountant, maar het oordeel van de Accountantskamer weegt vaak wel zwaar mee in het oordeel van de civiele rechter. Dat blijkt ook duidelijk het geval in deze kwestie. Indien de rechtbank anders oordeelt, moet zij dat goed motiveren. Het is dan ook frequent het geval dat een ongegrondverklaring van een klacht leidt tot afwijzing van aansprakelijkheid door de civiele rechter. Andersom is dat, gelet op de andere toetsingsnormen, overigens minder vanzelfsprekend.

Het tweede interessante aspect schuilt in de reikwijdte van de verplichtingen van de accountant. De rechtbank en de Accountantskamer hechten grote waarde aan het feit dat de accountant in deze kwestie de geldende richtlijnen op de juiste wijze had nageleefd. Het naleven van de specifieke regelgeving en het kunnen uitleggen van de genomen stappen aan de hand van die regelgeving lijkt dus belangrijk om aansprakelijkheid af te houden. Dat volstaat overigens niet altijd; onder omstandigheden kan een accountant “meer” moeten doen, bijvoorbeeld nader onderzoek. Dat dit in deze specifieke kwestie niet hoefde, heeft mede te maken met de aard van de procespartij (investeringsfonds) en juist bij uitstek de eigen expertise die zij heeft in het signaleren en beoordelen van risico’s. Bij kleinere of andersoortige opdrachtgevers kan mogelijk wel weer eerder van de accountant worden verwacht dat zij nader onderzoek doet, althans haar opdrachtgever informeert of waarschuwt. Het blijft dus zaak om heel alert te zijn op eventuele bijzonderheden bij het controleren van jaarstukken.